به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان، دومین مجمع سالیانه انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران به میزبانی استان همدان با حضور حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات و نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی؛ مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به صورت مجازی؛ سیدباقر میرعبدالهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ نماینده رسمی کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران؛ اعضای هیأت مدیره و اعضای این انجمن به میزبانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان برگزار شد.

سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این نشست اظهار کرد: اگر وظیفه و رسالت حلقه‌های بحث علمی در تاریخ علم در سنت ایرانی ـ اسلامی را نوع خاصّی از عالِم‌پروری، علم‌اندوزی و تولید دانش بدانیم، می‌توانیم بگوییم آنچه امروزه با نام «انجمن‌های علمی» ـ به مثابه یکی از موالید آن سنت ایرانی ـ می‌شناسیم، تاریخ و سابقه‌ای بسیار طولانی‌تر از نهاد رسمی علم در ایران (دانشگاه) دارد. این در حالی است که امروزه بسیاری از انجمن‌های علمی در ایران، پیش از آنکه «نهاد» (institution) باشند، «سازمان» (organisation) هستند؛ یعنی بیش از آن که به مفهوم «امر اجتماعی»، که ناظر به مفهوم مهم‌ترِ «ارتباط با دیگری» است، بپردازند، مبتنی بر نوعی تعلق صنفی عمل می‌کنند. انجمن علمی ـ در این معنای اجتماعی‌اش ـ حتی از مفهوم دانشگاه فاصله می‌گیرد و وظیفه‌اش این است که به جای آموزش صرف، که سال‌هاست همّ و غمّ اصیل دانشگاهیان شده است، به طراحی پرسش در فضاهایی عمومی‌تر و غیررسمی‌تر بیندیشد و پاسخ‌ها را هم در همان تجمع‌ها و ارتباطات بیابد.

وی افزود: این ارتباط در محیط‌های دانشگاهی، عمدتاً در فضای بسته استاد ـ دانشجو شکل می‌گیرد و به همین دلیل تا حد زیادی منحصر به آموزش است و از نقدپذیری و توجه به حوزه‌های کلان‌تر اجتماعی دور است. ما در سنّت تدریس و تدرّس در حوزه‌های علمیِ سنتی، شاهد تبادل و ارتباط میان شاگرد و استاد بوده‌ایم که فضای نقد و طرح و پرسش، و در نتیجه نشاط علمی، در آن به‌وفور پیدا بود. وجود این سنت تاریخی ارزشمند، به‌علاوه توجه به برخی وجوه علم غربی، ما را به مبادی اصلی و اصیل تولید علم در حوزه ایرانی بازخواهد گرداند. رسالت هر انجمن علمی این است که فاصله میان تولیدکننده و مصرف‌کننده واقعی علم را از میان بردارد.

معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با طرح این پرسش که  انجمن‌ها کار مهم ارتباط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده دانش را چگونه انجام می‌دهند، گفت: پاسخ این است که اولاً «انگیزه علمی» ایجاد می‌کنند تا مخاطبان به دانش صرفاً به عنوان ابزار پیشرفت فردی نگاه نکنند. توضیح این‌که محیط‌های علمی در کشور ما، به‌ویژه در دانشگاه، وضع مطلوبی نداشته و با حالت ایده‌آل فاصله دارند. حال و هوای موجود در بسیاری از گروه‌های علوم انسانی دانشگاه‌ها، حتی متأسفانه در دانشگاه‌های مشهور و به اصطلاح «برند»، نسبتی با آنچه باید باشد ندارند. از طرف دیگر، انجمن‌ها می‌توانند ـ و باید ـ به «تنوع موضوعات دانشی» بیندیشند، و این امکانی است که در دانشگاه به دلیل الزامات و التزامات بعضاً خسته‌کننده آنها به قواعد رسمی، وجود ندارد یا کمتر وجود دارد.   

وی با اشاره به اینکه تولید علم شعار نیست، افزود: شعار هم که باشد تحقق آن وابسته به شرایط و اقتضائاتی است که فقط بخشی از آن در دانشگاه وجود دارد. علم، در معنای سنتی و مدرن آن، برخوردار از یک «نظام اجتماعی» است که انجمن‌های علمی بخش مهمی از آن نظام را تشکیل می‌دهند؛ زیرا اولاً داوطلبانه شکل می‌گیرند و کمتر مبتنی بر کنش‌های منفعت‌طلبانه‌اند و ثانیاً می‌توانند در نظام تصمیم‌گیری‌های علمی کشور نقش راهگشا داشته باشند. راه آن هم «گفتمان‌سازی» است که در دانشگاه کمتر اتفاق می‌افتد. درست است که قدرت سخت‌افزاریِ نظام تعلیم و تربیت رسمی و دانشگاهی در کشور ما بیشتر است، اما انجمن‌های علمی که مرکّب از همان متخصصان دانشگاهی‌اند ولی انگیزه و انگیخته آنان لزوماً دانشگاهی نیست، می‌توانند موضوعات جدید تعریف کنند و «صدای دیگر» باشند. البته ناگفته پیداست که تحقق این صدای دیگر، مفروضاتی فرهنگی و اجتماعی دارد که باید به آنها پایبند بود.                                                                                   

میرعبداللهی خاطرنشان کرد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به عنوان یکی از مهم‌ترین رابطان میان دانش و مهارت در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و نیز یکی از مهم‌ترین مصادیق حوزه عمومی در بخش فرهنگ، نقطه کانونیِ پیوند میان مردم (عضو و جامعه خدمت‌گیرِ در کتابخانه)، دانشگاه (به عنوان نهاد علم) و حاکمیت (به عنوان سیاست‌گذار و تسهیل‌گر) است. برقراری رابطه معقول، شدنی و پذیرفتنی میان این سه ضلع در حوزه کتابخانه، با همکاری نهاد کتابخانه‌ها (به عنوان صورت عینیّت‌یافته اقبال مدنی به فرهنگ) و انجمن ارتقای کتابخانه‌عمومی (به عنوان یکی از جلوه‌های توجه متخصّصان امر به کتابخانه عمومی) ممکن و شدنی است.

وی گفت: ارتباط نهاد کتابخانه‌ها با انجمن‌های علمی مانند رابطه همه نهادهای جامعه‌ساز و جامعه‌پذیر با یکدیگر است که ضعف یا نبود هر یک، دیگری را تا سرحّد یک تشکّل و سازمان صرف تعلیق می‌دهد. موضوع استقلال انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران، چنانکه برای اعضای این انجمن مهم است، برای نهاد هم قطعاً مهم است. اساساً مبادلات علمی نهاد با دانشگاه، که در دفتر پژوهش معاونت برنامه‌ریزی نهاد در قالب طرح‌های آموزشی و پژوهشی صورت می‌گیرد و از نظر کمّی نیز قابل توجه است، وقتی به نتیجه می‌رسد که استقلال انجمن حفظ شده باشد.

معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تأکید کرد: ما اعتقاد داریم که این مبادلات آموزشی پژوهشی باید، به معنای واقعی، مبتنی بر نیاز عام باشد و لازمه‌ آن نیز استقلال انجمن علمی است. باید شأن و کیان دانشگاه در نظر گرفته ‌شود. نهاد، بیش از پیش، به این استقلال اهمیت می‌دهد؛ چرا که شرط لازم موفقیت ما در پژوهش و آموزش، وجود همین استقلال است. ما در تعاملات خود با دانشگاه و انجمن‌های غلمی، به «همفکری» می‌اندیشیم تا در مجموع تمامی اقدامات به نفع مردم تمام شود.

ارتباط کارساز نهاد کتابخانه‌ها با انجمن علمی‌ارتقای کتابخانه‌های عمومی کشور

منصور کوهی‌رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران، با بیان اینکه بیشترین اعضای انجمن، اهل استان همدان هستند و به همین دلیل این نشست به میزبانی همدان برگزار شد، اظهار کرد: دو سال پیش انتخابات دومین هیأت مدیره برگزار شد و همه اعضا تعهد حرفه‌ای، اخلاقی و علمی دارند که فعالیت‌های متنوعی را رقم بزنند که به توسعه کتابخانه‌های عمومی و ارتقای دانش کتابداران منجر شود. البته ارتباط با سایر کتابخانه‌ها نیز دنبال می‌شود، اما از آن‌جا که بزرگ‌ترین شبکه کتابخانه‌ای کشور در اختیار نهاد کتابخانه‌های عمومی است، همکاری با نهاد در اولویت ماست.

وی افزود: انجمن کتابخانه‌های عمومی، ماهیت کاملاً علمی دارد و از نظر قوانین نمی‌تواند به حوزه صنفی ورود کند و باید بر اساس اساسنامه حرکت کند. ما نیز تلاش کردیم که فعالیت‌های خود را در این راستا دنبال کنیم. عمده برنامه‌های ما در حوزه آموزش، پژوهش، توانمندسازی، اجرای رویدادهای ملی، همایش‌‎های ملی و ارتباط با اندیشمندان داخلی و خارجی است.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران با بیان اینکه عمده فعالیت‌های انجمن با همکاری کتابداران در نهاد کتابخانه‌های عمومی انجام شده است، تصریح کرد: ضمن حفظ استقلال خود، ارتباط خوبی با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور داریم؛ به طوری که نهاد و انجمن حضور پررنگی در برنامه‌های یکدیگر دارند. در حال حاضر ۷۴۸ نفر عضو پیوسته، ۲۷۲ عضو وابسته، ۶۱ عضو دانشجویی و در مجموع ۱۰۸۱ عضو در انجمن فعالیت می‌کنند و در بین انجمن‌های علمی کشور یک انجمن پر عضو محسوب می‌شویم.

وی ادامه داد: با انجمن‌های حوزه علوم اجتماعی، به‌ویژه جامعه‌شناسی، ارتباط بسیار تنگاتنگی داریم. نهاد کتابخانه‌ها در سال گذشته «همایش بین‌المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» را با مشارکت انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی برگزار کرد. انجمن ارتقا و انجمن جامعه‌شناسی ایران در سال جاری نیز در برگزاری «همایش‌ کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» مشارکت دارند و با نهاد همکاری می‌کنند. این ایده و تفکر مهم توسط انجمن ارتقا دنبال می‌شود که کتابخانه‌های عمومی یک ماهیت اجتماعی دارد. انجمن ارتقا عضو هیأت موسس انجمن علوم اجتماعی ایران نیز هست. سال گذشته در اولین نشست انجمن جامعه‌شناسی ایران با عنوان آسیب‌ها و مسائل اجتماعی، یک پنل توسط انجمن علمی ارتقا مدیریت شد و موضوع کتابخانه عمومی و خواندن مورد بررسی قرار گرفت.

کوهی‌رستمی با بیان اینکه تعامل با دانشگاه‌های مختلف کشور از سوی انجمن برقرار شد، تصریح کرد: اکثر انجمن‌های بین‌المللی در همایش سال گذشته نهاد حضور داشتند. در قالب این ارتباطات بین‌المللی، شاهد حضور افراد برجسته  در حوزه کتابخانه عمومی بودیم تا کتابداران با آخرین دستاوردهای علمی جهان آشنا شوند.

وی همچنین از انجام اقداماتی چون برگزاری مجامع عمومی سالانه، تدوین و پلمب دفاتر مالیاتی و دریافت کد اقتصادی، که مانعی در راه انعقاد قراردادهای پژوهشی بود، خبر داد و افزود: برنامه سالیانه انجمن تدوین شده و مشخص است که تا پایان دوره هیأت مدیره چه کار می‌کنیم. برنامه راهبردی نیز تدوین شده است که راهنمای ما برای فعالیت‌ها است. همچنین کارگروه‌های شش‌گانه در انجمن راه اندازی شد. البته کمیته‌های بیشتری نیز در دست راه‌اندازی داریم.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران با اشاره به اینکه مهم‌ترین وظیفه انجمن، توان شبکه‌سازی در موضوعات کارکردی خود است، خاطرنشان کرد: در یک سال گذشته، رویدادها و نشست‌های متعددی برگزار شد. به جز دو همایش بین‌المللی نهاد، در سال جاری دومین جایزه ملی طراحی خدمات کسب‌وکار در کتابخانه‌های عمومی (ویژه کتابداران) را نیز خواهیم داشت که تاکنون ۲۰۰ کتابدار ایده‌های خود را ارسال کرده‌اند.

وی با اشاره به اینکه عمده متون علمی حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی توسط پیشکسوتان تدوین شده است، گفت: در سال گذشته از دکتر عصاره و دکتر فرج‌پهلو تقدیر شد و امسال هم از دکتر فامیل روحانی تقدیر خواهیم کرد.

کوهی‌رستمی با بیان اینکه عمده کتابداران کشور، فارغ‌التحصیلان علم اطلاعات و دانش‌شناسی هستند، اظهار کرد: یکی از چالش‌های موجود و مورد تقاضای کتابداران، تقویت پژوهش است؛ بنابراین، دوره آموزشی با سرفصل‌های متعدد طراحی کردیم که در حال تولید محتوا هستیم و در اختیار کتابداران قرار خواهیم داد.

وی همچنین به برگزاری مجموعه کارگاه‌ها و نشست‌ها با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اشاره کرد و گفت: هفت نشست با کتابداران و اعضای کتابخانه‌ها برگزار شد. با سه نشریه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و تحقیقات کتابخانه‌های عمومی»، «تعامل انسان و اطلاعات» و «علوم و فنون نوین مدیریت اطلاعات» تفاهم‌نامه همکاری منعقد شده است.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران با بیان اینکه انجمن زمینه مناسب ارتباطی با اعضا نداشت، تأکید کرد: قرارداد پژوهشی به منظور  به‌روزرسانی وب سایت انجمن منعقد شد که قابلیت اجرای برنامه‌های جدید را خواهد داشت.

وی همچنین از برگزاری دوره طراحی خدمات برای گروه‌های خاص (نابینایان، ناشنوایان، عشایر، سالمندان، مهاجران، روستاییان، نارساخوانان و زنان خانه‌دار) خبر داد و گفت: با مجموعه کارآفرینان برتر دنیا که با کتابخانه‌های عمومی همکاری می‌کنند، مصاحبه شده است که زیرنویس فارسی آن در حال انجام است و به‌زودی در اختیار اعضا قرار می‌گیرد. همچنین طراحی و اجرای ۶ کارگاه آموزشی در حوزه کسب‌وکارهای کوچک در جریان است. چند کتاب هم در حال تدوین است که منتشر خواهد شد.

کوهی‌رستمی خاطرنشان کرد: در مدتی که از عمر هیأت مدیره دوم مانده است، تلاش می‌کنیم اقدامات مفیدی انجام شود. در حال حاضر درجه ما C است که تلاش می‌کنیم نمره A  را کسب کنیم.